Het onbehagen in de psychiatrie

In de huidige  tijd staat de psychiatrie zwaar onder druk.
De directe gevolgen van de bezuinigingen zijn voor iedereen voorstelbaar: met minder personeel meer werk doen en dat met minimale voorzieningen (minimale schoonmaak van de gebouwen, ontbrekende kantinevoorzieningen, minder secretariële ondersteuning).
Minder zichtbaar, maar veel kwalijker, zijn de gevolgen van de huidige ideologie voor de inhoud en uitoefening van de psychiatrie.
Met de liberale wind die is opgestaan en de toenemende macht van zorgverzekeraars is het woord productie in zwang gekomen. Een in ons vak vreemd en verkeerd gekozen woord, waartegen echter nauwelijks meer wordt geprotesteerd en wat door collega's wordt gebruikt alsof het net zo'n gewoon woord is als behandeling of opname. Psychiaters produceren natuurlijk niks: een depressiebehandeling is geen product, een genezen patiënt al helemaal niet.  Toch krijgen professionals in de psychiatrie maandoverzichten met hun productiecijfers en worden ze er door managers op aangesproken als de productie ( of de administratie van die productie) niet voldoende is. Als professionals moeten wij alle tijd registreren die we hebben besteed aan directe patiëntenzorg  Het effect van een gesprek valt niet  te meten, hoewel daar wel steeds meer pogingen toe worden gedaan, maar hoe lang een gesprek heeft geduurd, wil de zorgverzekeraar beslist weten. Naast de directe tijd moet ook alle indirecte tijd worden geregistreerd: een kort overleg met een collega, het bekijken van een laboratoriumuitslag, het lezen van een dossier. Onnodig  te zeggen dat dit de efficiency niet ten goede komt..
Met de dwang om alle activiteiten te registreren, wordt het dossier steeds meer een kasboek, waarmee  een goede en snelle overdracht aan andere behandelaren en een overzicht van de behandeling bemoeilijkt wordt. Wie als behandelaar het ziektebeloop van een patiënt wil nalezen, wordt gehinderd door een veelheid aan inhoudsloze notities als "behandelplanbespreking ", "brief gecorrigeerd", "dossier gelezen", met de bijbehorende declaratiecode.

Het is gemakkelijk om alle negatieve ontwikkelingen in de psychiatrie aan de overigens zeer kwalijke bezuinigingen toe te schrijven. De noodzaak alles vast te leggen heeft echter  niks te maken met bezuinigingen, maar met behoefte aan controle. Er zijn mensen die werkelijk geloven dat het vastleggen van de kleinste details een doel dient. Net zoals bij een patiënt met een dwangstoornis leidt toegenomen controle echter niet tot rust en zekerheid, maar tot meer behoefte aan controle.
Ook binnen de psychiatrie zijn er ontwikkelingen die de nadruk op beheersing en controle versterken. Een voorbeeld is de organisatie van de FACT ( flexible assertive community treatment)  teams, die inmiddels over het hele land zijn uitgerold, en die patiënten met een Ernstige Psychiatrische Aandoening teamgericht bij  alle aspecten van hun leven proberen te helpen. Deze teams vereisen een nauwgezette administratie, waarbij de details ( aantal uren overleg, aantal. patiënten per behandelaar ) waaraan moet worden voldaan om gecertificeerd te worden strikt zijn beschreven.

Echte marktwerking in de zorg kan alleen werken als de organisaties zich echt als een bedrijf opstellen ( en dus ook een kostenbatenanalyse hebben van het opleggen van administratieve taken aan een psychiater) en als de dwangmatige regelzucht ook eens aan de marktwerking onderworpen kan worden.
Bij echte marktwerking zou een patiënt kunnen kiezen tussen een instelling  waar tot in de komma's te zien is aan welke activiteiten psychiaters hun tijd besteden en een instelling waar de regelzucht niet meer regeert en waar de psychiaters weer gewoon behandelaar kunnen zijn.  Misschien dat daarvoor zelfs een eigen bijdrage acceptabel zou zijn.